نوشتـهـجات

یادداشت های مسعود دستان

نوشتـهـجات

یادداشت های مسعود دستان

نوشتـهـجات

به توکل نام اعظمت ...

دانشجوی ارشد رشته تاریخ تشیع

شماره تماس و تلگرام : 09361290313

ایمیل : masoddastan@gmail.com

در حال نوشتن پایان نامه با موضوع نقش ایرانیان در عمران و بازسازی عتبات عالیات عراق

آماده تبادل علمی باعزیزان هم رشته ای هستم ...

نویسندگان

۴ مطلب با موضوع «قم پژوهی» ثبت شده است

معرفى اجمالى‏

« تاریخ قم»، ترجمه فارسى اثرى است در تاریخ و جغرافیاى شهر قم با برخى اطلاعات دربار فرهنگ و جامع این شهر تا سد 4 ق، تألیف حسن بن محمد قمى( د. پس از 378 ق).

بناى شهرت قمى همین کتاب است که به گفت خود وى کتاب قم نام داشته، و آن را به عربى و براى صاحب بن عباد نوشته بوده است. وى نخست قصد داشته است کتابى مشتمل بر« اخبار عرب اشعریه که به قم نزول کردند» بنویسد؛ اما بعد هدف خود را گسترش داده، و کتابى جامع دربار قم رقم زده است. قمى در سبب تصنیف کتاب مى‏گوید:« از آن گاه باز که ابوعبدالله حمزه بن حسن اصفهانى کتاب اصفهان تصنیف کرد و در شرح قصص و اخبار قم هیچ شروعى نکرد و برادرم، ابوالقاسم على بن محمد بن حسن الکاتب مرا گفت که چون به شهر قم رسیدم، تفحص بسیار کردم، باشد که کتابى از اخبار قم به دست آرم، مقدور نشد؛ پس به غایت من حریص گشتم بر تصنیف این کتاب...».

ساختار

کتاب حاضر؛ مشتمل بر یک خطبه، یک پیش‏گفتار به قلم مصحح؛ آقاى محمدرضا انصارى قمى، مقدمه‏اى به قلم مترجم؛ على بن حسن بن عبدالملک قمى، مقدمه مولف و پنج باب مى‏باشد.

گزارش محتوا

اصل عربى کتاب قمى تاکنون به دست نیامده، و آنچه از این کتاب امروزه در دست است، ترجمه‏اى است از 5 باب کتاب که در حدود سال 805 یا 806 ق. به انجام رسیده است. در سده‏هاى گذشته نیز تنها همین ترجمه در دسترس مؤلفان بوده است. با این همه، به استناد بعضى شواهد، مى‏توان گفت که متن عربى و کامل کتاب تا اواخر دور قاجاریه موجود بوده است.

در پاره‏اى از مآخذ متأخر، تاریخ ترجمه 865 ق یاد شده است که یقیناً درست نیست، و ظاهراً بر اثر تصحیف« ست» به« ستین»، در برخى نسخه‏ها، این اشتباه پدید آمده است. در نسخه کهنى از این ترجمه که در کتابخانه مرعشى( شم 1715) موجود است، تاریخ کتابت آن 837 ق آمده است.

قمى فهرستى از ابواب 20 گانه کتاب را- که خود شامل فصول دیگرى در طى ابواب نیز مى‏شده- در ابتداى کتاب به دست داده است. با نگاهى به این فهرست مى‏توان نتیجه گرفت که کتاب قم یکى از مفصل‏ترین آثار در تاریخ و فرهنگ این شهر بوده است و در میان تواریخ محلى جایگاه ممتازى دارد.

مؤلف در این کتاب، نخست از کلیات درباره شهر قم، جغرافیا، محلات، روستاها و ابنیه آن صحبت و سپس به ساکنان قدیم و جدید شهر مى‏پردازد. در باب اول به تفصیل، حدود شهر، راه‏ها، دروازه‏ها و برخى بناها نظیر دارالضرب و سراى حکام و نیز جوى‏ها، رودها، کاریزهاى قم و نحو تقسیم آب آنها را وصف مى‏کند.

در باب دوم، در 5 فصل، درباره این که« قم را چند نوبت مساحت کرده‏اند و چند نوبت مال بر آن نهادند و مبلغ خراج آن چند نوبت بوده است و نام‏هاى ضیاع آن و ذکر انواع خراج آن» و نیز« نجوم و رسوم و مؤن و اخراجات آن» و« رسوم صدقات به قم و آنچه در امر خراج در ایام عجم و در اسلام آمده است» و« وجوه اموال و احکام زمین‏ها» به تفصیل سخن رانده است. آگاهى‏هایى که قمى در این بخش از کتاب خود دربار خراج مناطق گوناگون قم و اطراف آن و نیز مناسبات کشاورزى و زمین‏دارى بیان کرده، با توجه به این که به اسناد مالى و دیوانى دسترسى داشته، در نوع خود بى‏نظیر است.

در باب سوم که دو فصل دارد، در فصل اول به تاریخ تولد و وفات ائمه اثناعشر و حضرت فاطم زهرا( ع) و شمار اولاد و نام آنان پرداخته، و در فصل دوم از طالبیان؛ یعنى فرزندان ابوطالب« که به قم آمدند و وطن ساختند» و« انساب و بعضى از اخبار ایشان» یاد کرده است.

در باب‏هاى 4 و 5 کتاب، مؤلف با پرداختن به جزئیات مهم و اغلب منحصر به فرد، به شرح ماجراى مهاجرت عرب، به ویژه عرب‏هاى اشعرى، به قم و نیز« ذکر اخبار ایشان در ایام جاهلیت و ذکر قبایل و عشایر ایشان»، پرداخته است.

دربار منابع کتاب نیز، قمى علاوه بر استناد به اقوال محلى، از برخى آثار مکتوب نیز به عنوان مأخذ نام برده است که از جمله آنها مى‏توان به این آثار اشاره کرد: البلدان ابن فقیه همدانى، کتاب اصفهان حمز اصفهانى، التبیان احمد برقى، آثارى از ابوبکر صولى و کتاب عباسى از احمد بن اسماعیل بن سمک قمى در باب تاریخ عباسیان.

وضعیت‏

نثر ترجم کتاب قم از نمونه‏هاى روان و فصیح زبان فارسى است و با این که در دور مترجم نثر مصنوع و پرتکلف رواج داشته، این ترجمه از هر گونه تکلف و تصنع به دور است؛ مترجم در چند مورد به افزودن مطالبى از خود تصریح کرده است.

کهن‏ترین نسخ موجود از ترجم تاریخ قم در کتابخان مرعشى قم( شماره 1715) قرار دارد. تاریخ قم نخستین بار در 1313 ش به کوشش و تصحیح و تحشى جلال‏الدین طهرانى در تهران منتشر شد.

نسخه حاضر در برنامه به تصحیح و تحشیه محمدرضا انصارى قمى منتشر شده و مشتمل بر فهرست تفصیلى مطالب به شرح ذیل مى‏باشد:

فهرست نام‏ها و اعلام، نام پادشاهان و وزیران و...، سرزمین‏ها و مناطق، حوادث و وقایع تاریخى، آیات قرآن، شعر، ضرب‏المثل، القاب و مناصب، دین و مذهب، قبایل و تیره‏ها، فرقه‏ها و اقوام، شاعران، اعلام قم، مساجد و مدارس قم، امامزاده‏ها و بقاع متبرکه، اصطلاحات و... و نیز فهرست موضوعى.

 

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۱ آبان ۹۵ ، ۱۵:۱۶
مسعود دستان

نویسنده : سید مرتضی حسینی شاه ترابی 


در نگاه سیاحان اروپایی، آستان مقدس حضرت معصومه(س) چشمنوازترین بنای قم بود.

این بنا شامل مدفن خواهر امام رضا(ع) و مقابر شاه صفی اول و شاه عباس دوم بود که در دوسوی مزار حضرت معصومه(س) واقع شده بودند. این بارگاه تا عصر شاه سلیمان صفوی سه بار تجدید بنا و تعمیر شد. تزئینات زیبای هنر ایرانی صفوی در بنا و ابزارآلات این بارگاه بیش از هرچیز توجه مخاطب را به خود جلب می کرد. این آستان در اواخر صفویه دارای تشکیلات و بودجه ویژه ای بود که نشان از اهمیت آستان مذکور در بین سایر بقاع متبرکه است.

واژگان کلیدی:حضرت معصومه(س)، قم، تاریخ اسلام، صفویه، سیاحان اروپایی


۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۳۰ دی ۹۴ ، ۱۳:۱۰
مسعود دستان
Image result for ‫سعد بن مالک اشعری‬‎

اقوام یمنی خدمات بسیار بالایی را به اعتلای فرهنگ شیعی در ایران انجام داده‌اند که در این یادداشت تنها به بیان بخشی از خدمات بسنده کرده‌ایم.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۱۹ خرداد ۹۴ ، ۱۶:۲۳
مسعود دستان

قم قدیم از صفویه تا قاجار

کتاب «قم قدیم از صفویه تا قاجار، 1057-1331»، نخستین اثری است که به طور گسترده، تصاویر قدیمی از شهر قم را در معرض دید علاقه مندان و پژوهشگران قرار می دهد.

تصاویر و عکس های قدیمی نیز هر کدام سندی معتبر و با ارزش از پیشینه تاریخی جوامع گذشته اند که موجبات شناسایی روند تحولات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی را فراهم می آورند؛ چرا که تصاویر هر کدام جنبه های مهمی از تحولات و تغییرات را در طول تاریخ، نمایان می سازند.

۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۰۳ فروردين ۹۴ ، ۱۴:۰۸
مسعود دستان